Kronik Böbrek Yetmezliği Tedavisi ve Egzersiz Reçetesi

         Kronik böbrek yetmezliği 3 aydan daha uzun süredir var olan ve geri dönüşümsüz böbrek fonksiyon bozukluğudur. İlerleyici ve geri dönüşsüz nefron kaybı ile karakterizedir.
Böbreğin fonksiyonel yapısını değerlendirmede en önemli test glomerüler filtrasyon hızı (GFH) ölçümüdür. GFH değeri yaş, cinsiyet ve vücut yapısına göre değişkendir. Genç bireylerde 120/130'dur. 30 yaşından sonra yılda 0,75/1,0 azalma gösterir. Kronik böbrek yetmezliğinin evrelemesini GFH ile belirleyebiliriz.

Glomerüler Filtrasyon Hızına Göre Evreleme; 

• GFH değerinde düşme olmaksızın gelişen böbrek hasarı ≥90
• Hafif kronik böbrek yetmezliği 60-89
• Orta evre 30-59
• İleri evre 15-29
• Böbrek yetmezliği <15

Nedenleri;

• Glomerülonefrit (böbrek iltihabı)
• Doğumsal böbrek hastalıkları
• Enfeksiyonlar
• Toksik maddeler
• Diyabete bağlı böbrek hasarı (Diyabetik nefropati)
• İdrar yollarında tıkanmalar

            Böbrek yetmezliği vücutta birçok sistemi etkiler. Hastaların ilk belirtileri genellikle noktüri (gece sık idrara kalkma) ve anemiye bağlı halsizliktir. Klinik olarak birçok sistemi etkilediğinden farklı belirtiler de verebilir. Gastrit, iştahsızlık, susuzluk, hipovolemi, hipervolemi, ödem, yara iyileşmesinde gecikme, glukoz intoleransı vs. belirtiler de verebilir.

Tedavi; 

Hedeflerimiz;

• Hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak
• Altta yatan faktörleri iyileştirmek
• Komplikasyonları önlemek
• Böbrek fonksiyonunun yerini doldurmak

        Bu hedeflere ulaşmak için öncelikle kan glukoz kontrolü, kan basıncı düzenlenmesi, uygun diyet ve fiziksel aktiviteye önem veririz. Son dönem böbrek yetersizliğinde renal replasman  tedavisi uygulanır. Bunlar ; 

1- Diyaliz

2-Transplantasyon (organ nakli)

Diyaliz;

        İki tip diyaliz vardır.

1-Periton Diyaliz: Periton boşluğuna cerrahiyle bir katater yerleştirilir. Kataterin bir kısmı karın dışında, keçe içeren orta kısım da deri altındadır. 2-3 litrelik diyaliz solüsyonu 10 dakika süreyle periton boşluğuna verilir. Periton diyalizin içinde bulunan atıklar ve fazla su diyaliz sıvısına geçer. Diyaliz sıvısının karından dışarı boşaltılmasıyla vücuttan atılır. Günde 4 kez haftanın 7 günü yapılır. 

Avantajları;

• Kolay uygulanabilir ve taşınabilir.
• Daha iyi kan basıncı ve sıvı kontrolü sağlar.
• Rezidüel renal fonksiyonları daha iyi korur.
• Sürekli antikoagülasyona (kan sulandırıcı) ihtiyaç duyulmaz.
• Hepatit riski azdır.

Dezavantajları;

• Enfeksiyon riski
• Yetersiz diyaliz riski
• Protein kaybı ve malnütrisyon (kötü beslenme)

2-Hemodiyaliz: Hastadan alınan kanın antikoagülasyonla vücut dışına makine yardımıyla yarı geçirgen bir membrandan geçirilerek, sıvı solid içeriğinin düzenlenip hastaya tekrar verilmesidir. Yeterli kan akımını sağlamak için kalıcı veya geçici vasküler giriş gereklidir.

Avantajları;

• Artık maddenin vücuttan hızlı bir şekilde uzaklaşması
• Haftada 2-3 kez uygulanması
• Malnütrisyon geliştirmemesi
• Enfeksiyon riskinin az olması

Dezavantajları;

• Hastanın diyaliz sonrası kendini iyi hissetmesine rağmen diğer seansa kadar yorgun kalması
• Tedavide iğne kullanılması

Fizyoterapi;

         Böbrek yetmezliğinde hem hastalığın hem de diyalizin ortaya çıkardığı olumsuz faktörler sonrası kas iskelet sisteminde yapısal ve fonksiyonel değişimler gerçekleşir. Bu hastalar yaşıtlarına göre daha sedanter(hareketsiz) bir yaşam sürdürürler. Ancak tedavide egzersizin yeri yapılan çalışmalarla da kanıtlanmıştır. KBY birçok sistemi etkilediği için egzersiz kapasitesi ve fiziksel aktivite de oldukça azalır. Kişinin daha da bağımlı olmaması, sosyal çevreden uzaklaşmaması ve hastalığa bağlı gelişen belirtilerin tedavi edilmesi için mutlaka egzersiz reçetesi alması gerekir. 

Kimler egzersiz yapabilir? Klinik olarak stabil olan ve hekimin onayı olan tüm hastalar.

Egzersize Başlarken; Enfeksiyon olmamalı, glukoz kontrolü olmalı, kan basıncı kontrolü sağlanmış olmalıdır.

           Egzersiz programı kişiye özel hazırlanmalıdır. Hastalık yoktur hasta vardır prensibiyle hastanın şikayetleri, fiziksel uygunluğu ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir. 

Egzersiz Tipi; Büyük kas gruplarına yönelik (örn; bacak, sırt, kol vs) aerobik karakterde egzersiz verilir. Kişinin ilgi alanına göre seçilebilinir. Örn; yürüme, yüzme, bisiklet ve düşük ağırlık sık tekrarla kuvvet eğitimi verilebilir. Zorlayıcı aktiviteden kaçın!

Egzersiz Süresi ve Sıklığı; Haftada 3-4 kez, 30-45 dakika ideal aralıktır. Egzersize yeni başlayan sedanter kişilerde ilk haftalar 5-10 dakika ile başlanıp, zamanla arttırılır.

Egzersiz Şiddeti; Şiddetli aktivitelerden kaçınmalıyız ancak  kalp-dolaşım sisteminin uygunluğunu arttırmak için belli bir kapasiteye ulaşmalıyız. Maksimum egzersiz kapasitesinin %50-70'i uygundur. Bu yüzdelik kişiye göre değiştirilebilir. Egzersiz şiddet uygunluğu için iş efor skalasını kullanabiliriz. Konuşma testini de yapabiliriz. Hasta egzersiz yaparken aynı zamanda konuşabiliyorsa şiddet uygundur. Egzersiz sonrası 1 saat içinde hasta istirahat düzeyine gelmiş olmalıdır ve ağrı hissetmemelidir.

Egzersiz Eğitimi; 

Esnekliği arttırmak için; Germe egzersizleri, NEHA egzersizleri

Kalp-dolaşım sisteminin uygunluğunu arttırmak için; Büyük kas gruplarını içeren aerobik egzersizler (ev bisikleti, koşu bandı, jogging, yürüyüş) 

Bu egzersizlere kesinlikle ısınma ile başlanmalıdır. Böylece kasların ısınmasını ve kan akışının artmasını sağlayarak sakatlanmayı ve kalbe çok iş binmesini önlemiş oluruz. Isınma fazı 5 ila 10 dakika sürmelidir. Daha sonra eğitim fazına geçip yavaşça şiddeti arttırabiliriz. Bu fazda asıl aktiviteyi yaparız. 5 ila 30 dakika arası sürmelidir. Egzersiz biterken kesinlikle soğuma fazını atlamamalıyız. Kaslara gelen kan akışının bir anda ayaklara gelmesiyle tansiyon düşmesi yaşayabiliriz.  

Kuvvetlendirme için; Düşük kilolu dumbellar, theraband, kum torbası veya kendi vücut ağırlığı gibi ekstra kuvvetlerle çalışılır. 

ÖZEL DURUMLAR VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER; 

• Diyaliz zamanında değişiklik, ilaç tedavisinde değişiklik varsa yapma!
• Ağrı artışı varsa yapma!
• Vücut ısısı 38,5 üstü ise yapma!
• Egzersiz için en uygun zaman diyalizden sonraki gündür.
• Hemodiyalizde; Diyalizden hemen sonra egzersizden kaçın. Diyalizin olmadığı günler uygun. Potasyum yüksekse egzersizden kaçın!
• Periton diyalizde en uygun zaman, sıvının karın boşluğundan drene edildiği zamandır. En iyi egzersiz tipi, yürüme ve bisiklettir.
• Diyabetli olgular glukoz kontrolünün sağlanması için mutlaka egzersiz yapmalıdır. Diyalize giren diyabetik hastaların kan glukoz seviyeleri iyi takip edilmelidir. Düşükse egzersizden kaçın!
• İnsülin alındıktan 1 saat sonrası uygundur. Kan şekeri 100-250 arası en uygun zamandır.
• Eklem hassasiyeti olan olgularda ekleme yük bindirmeyen aktiviteleri seç (yüzme, bisiklet)

Sağlıklı günler dilerim.